گام‌های موثر در مدیریت بحران
فهرست مطالب
- مراحل مختلف مدیریت بحران
- اهداف مدیریت بحران
- ضرورت مدیریت بحران
- نیاز به اطلاعات در مدیریت بحران
- کنترل ابزار در رسیدن به هدف مدیریت بحران
- نقش ارتباط در این نوع مدیریت
- اصل مشروعیت در این نوع مدیریت
دیدگاه سنتی به مدیریت بحران معتقد است که این موضوع به مفهوم فرونشاندن آتش است. بدین معنی که مسئولان بحران گوش به زنگ خراب شدن امور هستند. بعد از ایجاد خرابی تلاش میکنند تا خسارت حاصل از ویرانی‌ها را محدود نمایند؛ اما اخیرا این دیدگاه نسبت به این موضوع عوض شده است. در ادامه این مطلب این موضوع را از منظر دکتر میثم شکری ساز بررسی خواهیم کرد.
مطابق مفهوم اخیر، همیشه بایستی گروهی از مدل‌ها و پروگرام‌های عملی جهت رویارویی با تحولات احتمالی آتی تنظیم شود. پس از آن مسئولان بایستی درخصوص پیشامدهای احتمالی آتی چاره‌‌ای بیندیشند. همچنین آمادگی لازم جهت مواجهه با پیشامدهای پیش بینی نشده را بدست آورند. در این صورت این نوع مدیریت بر ضرورت پیش بینی دقیق و حصول آمادگی جهت مواجهه با آن گروه از مشکلات داخلی و خارجی تاکید ویژه دارد؛ زیرا که به صورت جدی، محبوبیت، سودآوری و یا حیات نهاد را تهدید میکنند.
باید دقت داشت که این نوع مدیریت تفاوت زیادی با مدیریت روابط عمومی دارد. مسئول روابط عمومی جهت خوب نشان دادن نهاد سعی خود را می‌کند. در صورتی که مسئول بحران تلاش می‌کند تا در وضعیت سخت و دشوار نهاد را در شرایط مطلوب بگذارد. مدیریت بحران به عنوان یک رشته علمی، در مجموع در حیطه مدیریت استراتژیک واقع می‌شود. به صورت ویژه‌‌ای به موضوعات کنترل استراتژیک مربوط است.
مراحل مختلف مدیریت بحران
مدیریت بحران دارای انواع مختلفی به شرح زیر است:
- پیشگیری
پیشگیری گروهی از اقدامات است. این اصل با قصد پیشامد مشکلات یا کم کردن اثرات زیانبخش آن، میزان ریسک‌پذیری جامعه را بررسی می‌کند. با تحقیقات و اقدامات ضروری میزان آن را به حد چشمگیری کاهش می‌دهد.
- آمادگی
از مراحل مدیریت بحران، آمادگی است. گروهی از اقدامات است که اقتدار جامعه را در اعمال مراحل متنوع این نوع مدیریت افزایش می‌دهد. این اقدامات حاوی گردآوری داده‌ها، برنامه ریزی، ساماندهی، اعمال ساختارهای مدیریتی آموزش، تمهید ماخذ و امکانات و... است.
- مقابله
انجام امور و عرضه خدمات ضروری در پی رویداد بحران است. این مسئله با قصد نجات جان و مال آدم‌ها، تمهید رفاه نسبی آنها و پیشگیری از افزایش خسارات صورت می‌گیرد.
- بازسازی و بازتوانی
از دیگر مراحل مدیریت بحران می‌توان به این مورد اشاره کرد. بازسازی حاوی تمامی اقدامات اضطراری و لازم بعد از ایجاد بحران است. جهت گذراندن شرایط عادی به نواحی آسیب دیده با مدنظر قرار دادن خصوصیات متنوعی انجام می‌گیرد. این خصوصیات شامل توسعه پایدار، ضوابط ایمنی، همکاری‌های مردمی و مشکلات فرهنگی، تاریخی، اجتماعی و ... است. باز توانی هم حاوی گروهی از اقدامات است. برای برگرداندن وضعیت روحی، جسمی، روانی و اجتماعی صدمه دیدگان به وضعیت عادی به انجام می‌رسد.
اهداف مدیریت بحران
هدف کلی مدیریت بحران بهبود بخشی، امور مواجهه با بحران و کاهش ضرر‌های حاصل از آن می‌باشد. در حقیقت می‌توان بیان کرد که قصد اصلی این نوع مدیریت دسترسی به راهکاری عاقلانه جهت رفع وضعیت غیر عادی است. به نوعی که منافع اصلی بنیاد حفظ شود. به نقل از دکتر میثم شکری ساز هدف اصلی این گونه مدیریت دسترسی به راهکاری رضایت بخش است.
این راهکار‌ها جهت رفع نمودن وضعیت غیر عادی معمولا به صورتی است که ماخذ و ارزش‌های اصلی حفظ و تمهید شوند. هدف عمده این نوع مدیریت، برداشتن قدم‌های درست و عرضه مراقبت‌های ضروری است. در این صورت می‌توانید اطمینان حاصل نمایید که اثرات منفی حاصل از یک بحران چه تاثیری روی تصویر سازمان مقابل همه مردم یا کارکرد آن گذاشته است. در مجموع این نگرش وجود دارد که به خطر افتادن معروفیت یک سازمان عمده ترین ریسک در طی یک بحران به حساب می‌آید.
ضرورت مدیریت بحران
به چه علت مدیریت بحران ضروری است؟ دنیا به سوی ایجاد دهکده جهانی در حرکت است. همه ما در یک دنیایی زندگی می‌‌کنیم که اجزای آن توسط یک سامانه خیلی پیچیده بهم متصل شده‌اند. زمانی که یک کمپانی بزرگ در آلاسکا دستخوش حادثه می‌شود. زمانی که در یک کمپانی در هند گاز سمی به بیرون تراوش می‌کند. یا اینکه یک فروند هواپیما در فلان کشور سقوط می‌کند و... در همان زمان مردم جهان از این خبر‌های ناخوشایند مطلع می‌شوند.
اخبار خیلی زود به همه می‌رسد. بعد از چند دقیقه مردم در سراسر جهان از این پیشامد‌ها مطلع می‌شوند. رسانه‌ها و مردم بی درنگ منتظر شنیدن پیشامد‌ها و اخبار درست و تشریحات کامل هستند. وظیفه این امور بر دوش افرادی است که عملیات اثرگذار مدیریت بحران را طراحی و اجرا میکنند. به باور دکتر میثم شکری ساز جهت پیشگیری از تشدید بحران‌ها و ایمن ماندن نهاد‌ها در برابر تهدیدات وجود این نوع مدیریت الزامی است. امکان دارد با پیشامد بحران در واحد‌های خصوصی، موسسات کاربران خود را و نهاد‌های غیر انتفاعی، ارزش و اعضای خود را از دست بدهند.
نیاز به اطلاعات در مدیریت بحران
استفاده از اطلاعات در مدیریت بحران یکی اصل‌های عمده می‌باشد. با قصد افزایش مقیاس و قابلیت مدیران بحران در درک حساسیت‌های شرایط بحرانی و اخذ تصمیمات درست، این اصل غیر قابل انکار است.
کنترل ابزار در رسیدن به هدف مدیریت بحران
کنترل ابزار در رسیدن به هدف در مدیریت بحران یکی از اصل‌های مهم به حساب می‌آید. به هدف ممانعت از افزایش بحران‌ها، دو طرف درگیر بایستی تجهیزات فشار را به شیوه محدود بکار ببرند. چرا که پافشاری زیاد در استفاده از اهرم فشار، طرف دیگر را ناچار به مقاومت می‌کند. این روال، بحران را شدید تر و غیر قابل مهار می‌کند.
نقش ارتباط در این نوع مدیریت
ارتباط تاثیر بسیاری بر روی مدیریت بحران دارد. راه و روش این نوع مدیریت و ارتباط تولید کننده و مصرف کننده تاثیر عمده‌‌ای در تعیین روش دسترسی با ارتباط دارد.
اصل مشروعیت در این نوع مدیریت
از دیگر اصول مدیریت بحران اصل مشروعیت است. در این اصل به کارگیری از لوازم و شیوه‌های مواجهه با بحران تاکید شده است. شرط موفقیت در مقابله با تنش‌ها، دستیابی به پشتیبانی مردمی از اقدامات این نوع مدیریت است. چنانچه مشروع باشد لوازم و شیوه‌های رفتار با بحران ایجاد می‌شود.
سخن پایانی
مدیریت بحران بنیادی به منزله پروسه نظام یافته ماست. طی این پروسه نهاد سعی می‌کند بحران‌های بالقوه را تشخیص و پیش بینی نماید. پس از آن در مواجهه با آنها امور پیشگیرانه انجام دهد. تا تاثیرات منفی آن را به کمترین حد ممکن برساند. جهت انجام این پروسه بایستی تعیین شود که بحران در چه وهله‌‌ای از عمر خود واقع شده است. بدین صورت می‌توان در خصوص امور پیشگیرانه و یا هر کار مناسب، تصمیم صحیحی گرفت و شیوه‌های درستی را انجام داد.
سوالات متداول
1- استراتژی‌های مدیریت بحران کدامند؟
توجه به مبحث مدیریت بحران و مسئله بحران ساز عمده ترین مورد مشخص کننده نوع اقدام در مواجه با بحران می‌باشد. استراتژی‌های این نوع مدیریت شامل ۴ نوع استراتژی انفعالی، واکنشی، فعال و فوق فعال است.
2- مزایای مدیریت بحران کدامند؟
مزایای مدیریت بحران شامل این موارد است: دامنه آن کل ریسک‌های حاصل از پیشامد‌ها را در بر می‌گیرد. کلیه ماخذ موجود و ممکن را جهت کاهش و جبران ضرر‌ها بکار می‌برد. جهت مواجهه و جبران ضرر‌ها طرح‌ها و ایده‌های متنوعی وجود دارد.