روز ملی شدن صنعت نفت

29 اسفند 1329، سال روز حماسه ای است به یادماندنی و نقطه عطفی در تاریخ مبارزاتی ملت ایران. 29 اسفند، سال روز ملی شدن صنعت نفت ایران، در گرو رهبری دینی و اتحاد و حضور ملت مسلمان است. در این روز با ملی شدن صنعت نفت، دست طمع استعمار از دامن ملت ایران کوتاه شد.
 

فتوای مراجع تقلید

در جریان ملی شدن صنعت نفت، به دنبال حمایت و تأکید مراجع عالی قدر شیعه، مردم در صحنه حاضر شدند. آیت الله کاشانی کوشش برای ملی شدن صنعت نفت را «تکلیف دینی و وطنی ملت مسلمان ایران» می دانست. دیگر علما و مراجع، از جمله آیت الله العظمی خوانساری در پایان اعلامیه خود نوشت: «با اینکه مثل حضرت مستطاب آیت الله کاشانی ـ دامت برکاته ـ که مجتهدی عادل و باشهامت و دل سوز و فداکار برای مصالح دین و دنیای مردمند و با این همه جدیت ترغیب و تحریض، مردم را بیدار می کنند، دیگر مجال عذری برای کسی باقی نمی ماند».
 

استعمارگران و نفت ایران

در دوران تلاش برای ملی شدن صنعت نفت، ایران بزرگ ترین تولیدکننده نفت خام خامورمیانه، و پس از امریکا، ونزوئلا و شوروی سابق، چهارمین تولیدکننده نفت خام دنیا به شمار می آمد. از سوی دیگر، دولت انگلستان که از راه قراردادهای استعماری گوناگون و از تاراج منابع نفتی ایران، سرمایه هنگفتی به دست آورده بود، ملی شدن صنعت نفت ایران را خطری برای منافعش می پنداشت. به همین دلیل، این دولت استعمارگر، تمام تلاشش را کرد تا از ملی شدن صنعت نفت ایران جلوگیری کند، ولی در نهایت ناکام ماند.
 

طرح ملی شدن صنعت نفت و تظاهرات مردمی

«به نام سعادت ملت ایران و به منظور کمک به تأمین صلح جهانی، امضا کنندگان زیر پیشنهاد می نماییم که صنعت نفت در مناطق کشور بدون استثنا، ملی اعلام شود؛ یعنی عملیات اکتشاف، استخراج و بهره برداری در دست ملت ایران قرار گیرد.» این جمله، بخش پایانیِ نامه دکتر محمد مصدق، هنگام پیشنهاد طرح ملی شدن صنعت نفت است. این پیشنهاد تصویب نشد و همین امر به برپایی تظاهرات گسترده ای بر ضد شرکت نفت و دولت رزم آرا در سراسر کشور انجامید. رزم آرا با موضع گیری به نفع شرکت نفت و انگلیسی ها، در برابر خواست مردم ایستاد و تنفر عمومی را از خود افزایش داد.
 

اعتراض های مردمی

پس از اینکه ملی شدن صنعت نفت از سوی علما به ویژه آیت الله کاشانی به خواستی ملی تبدیل شد، مردم در تظاهرت و گردهم آیی های بزرگی که به دعوت ایشان برگزار می شد، به مخالفت با اقدامات ضد ملی دولت و پشتیبانی از ملی شدن صنعت نفت پرداختند. از این رو، دانشجویان دانشگاه تهران در صفوف منظم و با شعار «نفت ایران باید ملی شود» در میدان بهارستان اجتماع کردند.

آخرین تلاش های رژیم

دولت انگلستان از خطر ملی شدن صنعت نفت ایران آگاه بود و آن را تهدیدی در برابر آمال شومش می پنداشت. رزم آرا، نخست وزیر وقت رژیم پهلوی و دست نشانده انگلیس، از مخالفت ملی شدن صنعت نفت و معتقد بود ملت ایران توانایی اداره صنعت نفت را ندارد. وی در مجلس شورای ملی خطاب به نمایندگان گفت: «ما ایرانی ها یک لوله هنگ هم نمی توانیم بسازیم. چه طور می خواهید نفت را ملی کنید؟ بگذارید نفت دست انگلیسی ها باشد. هر چه می گویند گوش کنید. این چه کاری است که شما می کنید؟» وی با کمک انگلیسی ها، نقشه اجرای یک کودتای نظامی را طراحی کرده و گفته بود مسجد را بر سر آیت الله کاشانی و مجلس را بر سر اقلیت ها خراب خواهد کرد.

ترور رزم آرا

شانزده اسفند 1329، زمانی که اتومبیل رزم آرا، نخست وزیر وقت رژیم شاه و مخالف سرسخت ملی شدن صنعت نفت ایران، در برابر مسجد امام یا مسجد شاه سابق توقف کرد و وی برای شرکت در مجلس ترحیمی قصد ورود به صحن مسجد را داشت، خلیل طهماسبی، از اعضای فعال فداییان اسلام با شلیک سه گلوله او را از پای درآورد. کمتر از دو هفته پس از کشته شدن رزم آرا، لایحه ملی شدن صنعت در آخرین روز سال 1329 در مجلس تصویب شد.

بازتاب ملی شدن صنعت نفت

مهم ترین رخداد خبری در سراسر جهان در آخرین روزهای سال 1329، ترور سپهبد رزم آرا، نخست وزیر وقت رژیم پهلوی و تصویب پیشنهاد طرح ملی شدن صنعت نفت از سوی مجلس شورای اسلامی ایران بود.

تفسیر رادیو لندن درباره تصویب طرح ملی شدن بدین شرح بود:

امروز پارلمان ایران، پیشنهاد ملی کردن صنعت نفت را در کشور تصویب کرد. این پیشنهاد از سوی عده معدودی مرتجع و ثروتمند و همچنین یک عده مُلاّی متعصب که در رأس آنها سید ابوالقاسم کاشانی قرار گرفته است، پشتیبانی می شود. چند تن منفی باف که عده ای از جوانان ساده لوح از آنها پیروی می کنند، فریاد می کردند «نفت ایران برای ایرانی»، ولی هیچ کس نگفت چه طور ممکن است که ایرانی، نفت خود را اداره کند. فقط کسانی از قبیل رزم آرا که می دانستند اداره کردن نفت به دست ایرانی عملی نیست، با پیشنهاد ملی شدن مخالفت کردند.

امروز بیش از نیم قرن از آن دوران می گذرد و نفت ایران در دست ایرانی و برای ایرانی است. به راستی، آیا تفسیر امروز رادیو لندن از دست یابی ما به انرژی صلح آمیز هسته ای، نظیر تفسیرشان از ملی شدن صنعت نفت ایران در سال 1329 نیست؟

غنی سازی اورانیوم؛ ملی شدن صنعت نفتی دیگر

روزگاری عده ای نخواستند صنعت نفتمان ملی شود، اما شد. امروز، همان ها نخواستند در زمینه انرژی هسته ای پیشرفت کنیم، ولی کردیم و باز خواهیم کرد. امروز کهنه استعمارگران در لباسی دیگر و با زبانی دیگر، تمام توانشان را جمع کرده اند تا مانع پیشرفت ایران اسلامی مان شوند. اما ایران امروز، ایران اسلامی مقتدر است نه ایران پهلوی. ایران امروز، ایرانی است بر پایه رهبری دینی و ملتی همیشه در صحنه، با پیشینه تاریخی بس درخشان و با اقتدار به جا مانده از انقلابی بزرگ و نبردی دلیرانه در جنگی نابرابر.